Czy można zastrzec nazwisko jako znak towarowy?

Czy można zastrzec nazwisko jako znak towarowy?
Marcin Staniszewski Marcin Staniszewski
O autorze
4 min czytania 2022-10-19

fot. depositphotos.com

Ochrona oznaczeń wykorzystywanych w handlu i usługach to bardzo ważna kwestia dla wielu przedsiębiorców. Z tego względu ustanowiono instytucję ochrony znaku towarowego, o której mówi prawo własności przemysłowej. Znakiem towarowym może być logo, dźwięk, kolor, deseń. Do ochrony pretendowany jest też znak ruchomy, pozycyjny, czy przestrzenny.  Inna cenna forma oznaczenia to nazwisko – zwłaszcza gdy dana osoba działa w branży związanej z mediami społecznościowymi. Czy można więc zastrzec nazwisko influencera jako znak towarowy?

Zobacz również

Znak towarowy – definicja i korzyści z rejestracji

Zgodnie z definicją znajdującą się w art. 120 ustawy z 30 czerwca 2000 roku prawo własności przemysłowej (dalej jako PWP), znakiem towarowym może być każde oznaczenie towarów oraz usług przedsiębiorstwa, które umożliwia odróżnienie od towarów innego przedsiębiorstwa. Poza tym znak towarowy powinien nadawać się do wpisania do rejestru znaków towarowych. Z tego względu musi być:

Katalog określony w artykule 120 PWP ma charakter otwarty, czyli ustawodawca nie wskazał wyczerpująco oznaczeń, które można zarejestrować jako znak towarowy. Ustalił jedynie pewne reguły i wyznaczniki, którymi powinien kierować się Urząd Patentowy RP przy dokonaniu (lub odmowie dokonania) wpisu. 

Najważniejszą korzyścią płynącą z uzyskania prawa ochronnego na znak jest wyłączne prawo do korzystania z tego oznaczenia na terytorium kraju. Używanie znaku towarowego może odbywać się w celach zarobkowych, a więc przedsiębiorca, któremu przysługuje prawo ochronne, może czerpać korzyści z tego prawa. Co więcej, gdy znak towarowy jest rozpoznawany, przedsiębiorca może udzielać na licencji na jego używanie – a to również wiąże się z korzyściami majątkowymi.

Czy prawo uwzględnia definicję nazwiska? Nazwisko a pseudonim artystyczny

Regulacje prawne nie zawierają definicji imienia ani nazwiska. W przepisach prawa nie znajdziemy przedstawionej wprost definicji nazwiska, jednak w doktrynie i piśmiennictwie jest zgoda co do tego, czym jest imię i nazwisko. Wskazuje się więc, że nazwisko to oznaczenie osoby fizycznej, symbol i emanacja jej tożsamości (za: G. Tylec, Imię i nazwisko osoby fizycznej oraz ich ochrona w polskim prawie cywilnym, Lublin 2013).

Ustawodawca, nie definiując nazwiska i imienia, wiąże z tym oznaczeniem osoby fizycznej kilka instytucji prawnych. Jedna z nich to zmiana nazwiska określona w ustawie o zmianie imienia i nazwiska, zasady przyjmowania nazwiska przez małżonków czy dzieci, oraz przepisy proceduralne dotyczące zmiany imienia i nazwiska zawarte w prawie o aktach stanu cywilnego.

Trzeba zaznaczyć, że imię i nazwisko to coś innego niż tzw. pseudonim artystyczny. Artyści i twórcy nie zawsze podają do publicznej wiadomości swoje dane osobowe, w tym imię i nazwisko. W rezultacie często ich twórczość jest sygnowana właśnie pseudonimem artystycznym. Jest to fikcyjne oznaczenie artysty, pod którym prowadzi on działalność twórczą. Ta sama definicja obejmuje też osoby prowadzące działalność zarobkową w social mediach.

Ponadto imię i nazwisko osoby fizycznej oraz jej pseudonim artystyczny podlegają ochronie jako dobra osobiste. Mówi o tym wprost artykuł 23 Kodeksu cywilnego. W wyniku tego, jeśli dojdzie do naruszenia tych dóbr, uprawniony może skorzystać z ochrony przewidzianej w artykule 24 kodeksu cywilnego.

Zabezpieczenie nazwiska w mediach społecznościowych 

Gdy już wiemy, czym jest nazwisko oraz jaki zakres ochrony się z nim wiąże, można pochylić się nad pytaniem postawionym w tytule: czy nazwisko można zastrzec jako znak towarowy?

Według ugruntowanego orzecznictwa sądów, w tym Naczelnego Sądu Administracyjnego (m.in. w wyroku z 20 września 2006 roku II GSK 115/06), nazwisko może być znakiem towarowym służącym do odróżnienia towarów lub usług jednego przedsiębiorstwa od towarów lub usług tego samego typu innych przedsiębiorstw. Co istotne, korzystanie z ochrony przewidzianej w prawie własności przemysłowej nie wyłącza ochrony z artykułów 23 i 24 Kodeksu cywilnego.

Oczywiście w przypadku zastrzeżenia nazwiska jako znaku towarowego, zarówno nazwisko, jak i okoliczności związane z jego zastrzeżeniem muszą spełniać przesłanki przewidziane dla znaków towarowych. Urząd Patentowy podkreśla, że gdy zaistnieje zbieżność nazwisk, może dojść do naruszenia praw osobistych podmiotu trzeciego noszącego takie samo nazwisko jak wnioskodawca. Mimo to UPRP zaznacza, że każdy przypadek jest poddawany odrębnej, indywidualnej ocenie i analizie. 

Jak zabezpieczyć nazwisko na Facebooku, Instagramie i YouTube?

Zabezpieczenie nazwiska jako znaku towarowego zapewnia mocne, materialnoprawne podstawy do ubiegania się o ochronę. Mowa tutaj nie tylko o ochronie na mocy kodeksu cywilnego i prawa własności przemysłowej, ale również o formie zabezpieczenia przewidzianej w regulaminach najpopularniejszych serwisów społecznościowych. Chodzi przede wszystkim o możliwość zakwestionowania innych kont, które naruszają dany znak towarowy.

Zarówno na Facebooku, jak i na Instagramie przewidziano procedurę zgłaszania danej aktywności jako naruszenia praw własności intelektualnej (dotyczy to więc prawa własności przemysłowej i prawa autorskiego). 

Zgłaszanie naruszenia praw do znaku i monitorowanie naruszeń w tym zakresie może odbywać się poprzez specjalnie stworzone narzędzie: „Prawa autorskie do znaków towarowych i reklam”. Gdy zgłoszenie zostanie przesłane, będzie przekazane do rozpatrzenia przez zespół Facebooka. Efektem zgłoszenia może być nawet usunięcie danej zawartości z serwisu. Jednocześnie po otrzymaniu decyzji, Facebook uwzględnia tryb odwoławczy. Jeżeli naruszyciel wskaże, że dana aktywność nie stanowi naruszenia prawa własności intelektualnej, wykazanie prawa ochronnego na znak towarowy zdecydowanie ułatwi i przyspieszy rozwiązanie takiego sporu (oczywiście na korzyść osoby, która taki znak zastrzegła).

Podobny tryb przewiduje serwis YouTube. Tutaj automatyzacja jest skupiona wokół naruszenia praw autorskich, ale w mojej ocenie nie istnieją przeciwwskazania, aby żądania usunięcia ze względu na prawa autorskie oprzeć na naruszeniu znaku towarowego. Także w tym przypadku roszczenie jest realizowane poprzez specjalne narzędzie YouTube Studio i również w tym przypadku przewidziano tryb odwoławczy. 

Rejestracja znaku towarowego może ponownie, w ogromnym stopniu ułatwić sytuację dowodową. 

Przykłady nazwisk chronionych jako znaki towarowe

W naszym kraju rejestracja nazwisk jako znaków towarowych to powszechna praktyka. Jako przykłady można wskazać poniższe znaki towarowe:

  • Marek Grechuta R.221031

  • Madej Wróbel R.114190

  • RYSZARD KAPUŚCIŃSKI R.258746

  • KALINA JĘDRUSIK  R.227727

Ponadto w rejestrach znajdziemy również liczne zastrzeżenia pseudonimów artystycznych, np.:

  • Violetta Villas  R.274541 

  • Stachursky R.167484

  • Niemen  R.242245

Zastrzeganie nazwiska lub pseudonimu artystycznego jako znaku towarowego nie stanowi więc żadnej nowości w praktyce urzędu patentowego. 

Ile kosztuje zastrzeżenie znaku towarowego?

Trzeba podkreślić, że sama rejestracja znaku towarowego wymaga uiszczenia pewnych opłat. Koszt rejestracji znaku towarowego jest zależny od trzech czynników, czyli:

  • zakresu terytorialnego zastrzeżenia

  • liczby klas wskazanych w zgłoszeniu

  • formy zastrzeżenia (w tym przypadku nazwisko jednak będzie zastrzeżone wyłącznie jako nazwa, zatem form graficzna zastrzeżenia nie będzie miała co do zasady zastosowania)

Zgłoszenie znaku towarowego w jednej klasie w 2022 roku wymaga opłaty urzędowej 400 zł przy zgłoszeniu elektronicznym oraz 450 zł przy zgłoszeniu tradycyjnym. Opłata za zastrzeżenie znaku towarowego w każdej kolejnej klasie to koszt 120 zł, a opłata za dziesięcioletni okres ochrony za każdą klasę – 400 zł. Dodatkowo zgłoszenie wymaga też poniesienia opłaty za publikację o udzielonym prawie ochronnym, która wynosi 90 zł.

Sumując, zastrzeżenie znaku towarowego w jednej klasie z wykorzystaniem zgłoszenia drogą elektroniczną to koszt 890 zł. Ochrona działa na całym terytorium RP przez okres 10 lat. Jednocześnie kwota ta nie uwzględnia wynagrodzenia pełnomocnika, które reguluje się na podstawie odrębnej umowy.

Ze względu na korzyści wynikające z zastrzeżenia znaku towarowego, koszty, które trzeba ponieść w ramach całej procedury przed UP, nie są specjalnie wygórowane. Prawo własności przemysłowej mogą być niezwykle cenną formą zabezpieczenia, dlatego zdecydowanie warto poświęcić środki na ochronę swojego imienia i nazwiska.