Dnia 24 października 2019 r. Sąd Unii Europejskiej (dalej jako „Sąd UE”) utrzymał w mocy decyzję Urzędu Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (dalej jako „EUIPO”) z czerwca 2017 r. Kostka Rubika jako trójwymiarowy znak towarowy pozostaje aktualnie bez ochrony. W ocenie Sądu UE takie trójwymiarowe oznaczenie nie może być chronione prawem wyłącznym.
Zobacz również
(źródła: euipo.europa.eu/eSearch/#details/trademarks/000162784 oraz pl.wikipedia.org/wiki/Kostka_Rubika)
Spór o znak towarowy 3D – Simba Toys GmbH & Co. KG vs. Seven Towns Ltd (RUBIK´S BRAND LIMITED)
Znak towarowy UE może składać się z jakichkolwiek oznaczeń, w szczególności z wyrazów, lub rysunków, liter, cyfr, kolorów, kształtu towarów lub ich opakowań lub dźwięków. Przestrzenny znak towarowy jest też czasami nazywany znakiem trójwymiarowym lub znakiem towarowym 3D. Znaki towarowe tego rodzaju mogą być odbierane zmysłem wzroku i dotyku. Dodatkowo, oznaczenia tworzące znak towarowy muszą pozwalać na odróżnienie towarów i usług jednego przedsiębiorstwa od towarów i usług innego. W teorii więc, przestrzenny znak towarowy składający się z trójwymiarowych kształtów lub przechodzący w trójwymiarowy kształt (zarówno z elementami słownymi lub bez nich) może uzyskać prawo ochronne.
![#PrzeglądTygodnia [05.11-12.11.24]: kampanie z okazji Movember, suszonki miesiąca, mindfulness w reklamach](https://nowymarketing.pl/wp-content/uploads/2024/11/przeglad-tygodnia-5-12-listopada-142x0-c-default.jpg)
(źródło: euipo.europa.eu/ohimportal/pl/web/guest/trade-marks-examples#Shape_mark)
Słuchaj podcastu NowyMarketing
W praktyce nie jest to już takie proste, o czym świadczy spór pomiędzy spółkami Simba Toys GmbH & Co. KG i Seven Towns Ltd toczący się od lat o znaną każdemu kostkę Rubika.
Tło sprawy
Brytyjska spółka Seven Towns Ltd rozpoczęła poszukiwanie ochrony dla trójwymiarowego oznaczenia m.in. na terenie Unii Europejskiej już w kwietniu 1996 r. Następnie, trzy lata później, w kwietniu 1999 r. uzyskała prawo ochronne na znak towarowy 3D tzw. kostkę Rubika w odniesieniu do towarów z klasy 28 Klasyfikacji Nicejskiej takich jak puzzle trójwymiarowe.
Sprawa kostki Rubika była dość zawiła.
SIMBA TOYS
15 listopada 2006 r. niemiecka spółka produkująca zabawki – Simba Toys GmbH & Co. KG – złożyła wniosek o unieważnienie prawa ochronnego na przestrzenny znak towarowy EUTM 000162784 podnosząc, że oznaczenie posiadające cechy technologiczne (możliwość horyzontalnych i wertykalnych obrotów poszczególnych części płaszczyzn kostki) może być chronione jedynie jako patent, a nie znak towarowy. Argumentacja taka nie została zaakceptowana przez EUIPO, a wniosek został oddalony.
Niemiecka spółka wniosła więc skargę na decyzję EUIPO do Sądu UE, jednak ta również została oddalona (sygn. akt T-450/09).
Spółka Simba Toys GmbH & Co. KG podjęła dalszą próbę udowodnienia swoich racji i odwołała się do Trybunału Sprawiedliwości UE w Luksemburgu (dalej jako „Trybunał”). Wyrokiem z dnia 10 listopada 2016 r. Trybunał uchylił wyrok Sądu UE i wydał wyrok uchylający decyzję EUIPO (C‑30/15 P). Trybunał uznał, że zarówno EUIPO jak i Sąd UE powinny uwzględnić widoczne i niewidoczne detale znaku towarowego w postaci części funkcjonalnych umożliwiających rotację poszczególnych elementów.
W wyniku powyższego sprawa trafiła do ponownego rozpoznania przez EUIPO. Decyzją z dnia 19 czerwca 2017 r. Urząd uchylił poprzednią decyzję w sprawie i unieważnił sporne oznaczenie w odniesieniu do wszystkich towarów, dla których trójwymiarowy znak towarowy kostka Rubika został zarejestrowany (klasa 28: puzzle trójwymiarowe).
Urząd stwierdził, że w niniejszym przypadku przedstawienie oznaczenia ujawnia trzy podstawowe cechy, a mianowicie „ogólny kształt sześcianu”, „czarne linie i małe kwadraty na każdej powierzchni sześcianu” i „różnice w kolorach na sześciu ścianach sześcianu”. Ponadto, ilekroć oznaczenie reprezentuje aspekt rzeczywistego produktu, ocena jego funkcjonalności nie powinna być dokonywana in abstracto, ale na podstawie tego rzeczywistego produktu. Urząd zauważył także, że celem układanki było obracanie w poziomie i w pionie rzędów kostek, aż do pokrycia każdej z powierzchni układanki kostkami tego samego koloru, oraz że dane towary nie mogłyby osiągnąć tego celu, gdyby wszystkie sześć powierzchni miało ten sam kolor. Dlatego też EUIPO wskazał, że każda z zasadniczych cech spornego oznaczenia była konieczna, aby produkt reprezentowany przez to oznaczenie mógł pełnić swoją funkcję techniczną. W konsekwencji EUIPO stwierdził, że trójwymiarowy znak towarowy znany jako kostka Rubika został zarejestrowany z naruszeniem przepisów rozporządzenia w sprawie znaku towarowego Unii Europejskiej i unieważnił przedmiotowe prawo do znaku.
RUBIK´S BRAND LIMITED
Aktualny właściciel „magicznej kostki” tj. spółka RUBIK´S BRAND LIMITED zaskarżyła decyzję EUIPO. Niemniej jednak Sąd UE właśnie w wyroku z dnia 24 października 2019 r. utrzymał w mocy ważność definicji efektu technicznego zawartej w zaskarżonej decyzji. Przede wszystkim, jeśli chodzi o zasadniczą cechę składającą się z czarnych linii, które przecinają się poziomo i pionowo na każdej powierzchni sześcianu, dzieląc każdą z nich na dziewięć małych kostek o równej wielkości, podzielonych na rzędy 3 x 3, Sąd UE uznał zgodnie z EUIPO, że konieczne jest uzyskanie zamierzonego wyniku technicznego.
Sąd UE podkreślił także, że czarne linie faktycznie reprezentują fizyczne oddzielenie małych kostek, umożliwiając graczowi obracanie każdego rzędu niezależnie od siebie w celu zebrania małych kostek w pożądanej kolorystyce na sześciu ścianach sześcianu. Taki fizyczny rozdział jest konieczny do obracania, w pionie i poziomie, różnych rzędów małych sześcianów za pomocą mechanizmu umieszczonego w środku sześcianu. Bez takiego fizycznego oddzielenia sześcian byłby niczym więcej niż solidnym blokiem, w którym żaden z poszczególnych elementów nie mógłby poruszać się niezależnie od innych.
Nie bez znaczenia w ocenie Sądu UE pozostaje również fakt, że kształt sześcianu jest z jednej strony nierozerwalnie związany ze strukturą siatki, która składa się z czarnych linii przecinających się na każdej powierzchni kostki i dzieli każdą z nich na dziewięć małych sześcianów o równej wielkości podzielonych na rzędy 3 x 3, a z drugiej strony z funkcją rzeczywistych spornych towarów, która polega na obracaniu w poziomie i w pionie rzędów małych kostek. Sąd UE uznał zatem, że produkt musi być w kształcie sześcianu, a dokładnie regularnego sześcianu.
Kostka Rubika bez ochrony
Po przeprowadzeniu szczegółowej analizy Sąd UE wskazał, że dwie właściwości trójwymiarowego znaku towarowego zostały przez EUIPO rozpatrzone w sposób prawidłowy i są niezbędne do uzyskania zamierzonego efektu zaprezentowanego przez towar o kształcie regularnego sześcianu. Dlatego też, przedmiotowe oznaczenie nie może dalej funkcjonować jako zarejestrowany trójwymiarowy znak towarowy.
Należy pamiętać, że na tym etapie strony postępowania mogą jeszcze odwołać się do Trybunału, przy czym odwołanie jest ograniczone wyłącznie do kwestii prawnych.
Andrzej Przytuła
adwokat, partner w kancelarii KONDRAT i Partnerzy
Monika Faszcza
aplikantka rzecznikowska w kancelarii KONDRAT i Partnerzy