W co obraca się praca w emocjach?

W co obraca się praca w emocjach?
Podobno życie pisze najlepsze scenariusze. Scenariusz przypadający na rok 2020 można byłoby zatytułować „Na emocjonalnym rollercoasterze”. Obsada tego filmu byłaby naturalnie bardzo liczna i międzynarodowa. Jedno wydanie wiadomości uruchamiałoby w nich smutek, radość, strach – w dowolnej kolejności.
Agnieszka Wojtyniak Agnieszka Wojtyniak
O autorze
6 min czytania 2020-08-21

Żarty na bok. Ta rozchwiana rzeczywistość sprawiła, że zaczęłam się zastanawiać, czy odczuwane emocje i zmienne nastroje mogą mieć wpływ na pracę zawodową? Jak oddziałują na kreatywność i umiejętność skupienia się? By odpowiedź była możliwie najbardziej konkretna sięgnęłam po badania i doświadczenia naukowe.

Emocje i racjonalność – wrogowie czy współpracownicy

W przeszłości rozum i emocje postrzegano jako wrogie siły, gdzie emocje utrudniają pracę rozumu. Dziś jednak wiemy, że wzajemnie się one uzupełniają*. Przez większość czasu działanie emocjonalne i racjonalne stanowią dla siebie wzajemne wsparcie. Gdy mózg odruchowy (kierowany emocjami) nie potrafi sobie poradzić – do gry wchodzi mózg analityczny, pomagając w zrozumieniu problemu i jego rozwiązaniu (sortuje doświadczenia, prognozy, konsekwencje). Zaś, gdy mózg analityczny nie jest w stanie sformułować rozwiązania, wówczas stery przejmuje mózg odruchowy, sięgający po zmysły i emocje*.

Zobacz również

Ograniczając się przesadnie tylko do „chłodnej” racjonalności, kończymy działając irracjonalnie*. Badania A. Damasio dowiodły, że uszkodzenie części mózgu odpowiedzialnych za odczuwanie emocji, nie czyni z pacjentów osób doskonale racjonalnych. Przeciwnie – upośledza podejmowanie racjonalnych decyzji, realizację długoterminowych planów, uniemożliwia sprawne funkcjonowanie w społeczeństwie*.

Co jest pierwsze: poznanie czy emocje?

Nie ma na to pytanie jednoznacznej odpowiedzi. Jedne teorie głoszą, że obszary w mózgu odpowiedzialne za emocje powstały wcześniej niż te w których zachodzą procesy analityczne. Przez to impulsy z części analitycznej są często zbyt słabe, by przebić się przez emocjonalny sygnał*. Inne teorie przyjmują, że poznanie (a nie emocje) posiada bardziej pierwotny charakter*.

LinkedIn logo
Dziękujemy 90 000 fanom na LinkedInie. Jesteś tam z nami?
Obserwuj

Niezależnie od tego czy „pierwsze było jajko czy kura” emocje w większości mają status programu pilnego. Dlatego, szczególnie, gdy są intensywne, potrafią zaburzyć nasze racjonalne wnioskowanie i plany*. Często więc nieświadoma ocena emocjonalna poprzedza analityczne myślenie. W takiej sytuacji to mózg podejmuje „za nas” decyzję. Świadomy umysł wówczas jedynie znajduje racjonalne wyjaśnienie dla podjętego wyboru*. 

Emocje a doświadczenie

Strach przed nieznanym jest czymś bardzo dojmującym, zaś świadomość tego, że może wydarzyć się coś bolesnego, jest równie dokuczliwa jak sam ból. Nic dziwnego, że odruchowo wolimy pozostać przy czymś, co znamy – takie działanie uspokaja nasze mózgi. Emocje wynikające z szeregu wcześniejszych doświadczeń są jednak korzystne. Gdyby ich nie było, podjęcie decyzji zajmowałoby mnóstwo czasu. Unikanie emocji i niedoświadczanie ich, nie jest dla nas dobre. O wiele korzystniejsze, od całkowitej ich eliminacji poprzez bierność, jest trzymanie ich na wodzy*.

Słuchaj podcastu NowyMarketing

Zgodnie z teorią A. Bechara i A. Damasio, gdy musimy szybko podjąć skomplikowaną decyzję włączamy przewidywanie jej skutków, wynikające z wcześniejszych doświadczeń*. Z wiekiem nasze doświadczenia rosną. Mózg uczy się coraz skuteczniej radzić sobie z emocjami. Im jesteśmy starsi, tym większy jest potencjał mózgu analitycznego, który może zagłuszyć odruchową reakcję naszego „komputera emocjonalnego”*.

NowyMarketing logo
Mamy newsletter, który rozwija marketing w Polsce. A Ty czytasz?
Rozwijaj się

Emocje – wsparcie czy przeszkoda?

Emocje dzielimy na pozytywne i negatywne. Określenie „emocje negatywne” nie wynika jednak z ich złego etycznie charakteru czy złych skutków. „Negatywność” należy rozumieć jako zapowiedź możliwego zagrożenia dla realizacji własnych celów i interesów*. 

Każde emocje mają wpływ na procesy przetwarzania informacji: uwagę, percepcję, pamięć, myślenie i przewidywanie*. W skrajnych stanach mogą zniekształcać nasze postrzeganie świata, ale mogą je też usprawnić. 

 Dla przykładu:

  • strach: poprawia percepcję,
  • radość: pobudza chęć do zabawy i przekraczania własnych ograniczeń,
  • zainteresowanie: powoduje chęć eksplorowania, zdobywania nowych informacji i doświadczeń,
  • zadowolenie: chęć do cieszenia się aktualnie rozwiniętą kreatywnością*.

Pozytywne emocje sprawiają, że myślimy kreatywniej, jesteśmy bardziej skłonni do tworzenia nietypowych skojarzeń, generujemy nowe idee i pomysły. Bardziej twórczo rozwiązujemy problemy*. By udowodnić wpływ pozytywnego nastroju na ilość generowania pomysłów trzy grupy badanych oglądały trzy różne filmy wprowadzające w nastrój pozytywny; negatywny lub emocjonalnie obojętny. Poproszono je o napisanie jak zachowałyby się w sytuacji wywołującej daną emocję. Najwięcej rozwiązań zaprezentowali badani przeżywający pozytywne emocje. Mniejszą różnorodność przedstawionych zachowań wykazały osoby w negatywnym i neutralnym stanie emocjonalnym*. 

Emocje pozytywne mogą jednak też ograniczyć ilość stworzonych pomysłów. Pozytywny stan sprawia, że szybciej jesteśmy zadowoleni z efektu naszej pracy, co przed czasem może hamować myślenie twórcze. Osoby w dobrym nastroju rzadziej podejmują ryzyko. Mają skłonność do decyzji bardziej zachowawczych, w ten sposób unikają porażki i chronią swoje dobre samopoczucie*. Przebywanie pod wpływem pozytywnych emocji utrudnia weryfikację wytworzonych pomysłów. Skuteczniej dokonują tego osoby o obniżonym nastroju. Dla kogoś kto wykonuje kreatywny zawód najbardziej korzystne jest więc oscylowanie między dwoma skrajnymi emocjami – taki wzorzec zaobserwować można u wielu osób twórczych*.

Negatywne emocje mocno motywują do poszukiwania skutecznego rozwiązania trudnej lub niebezpiecznej sytuacji*. Przekładając to na realia: jesteśmy bardziej skłonni do rozwiązania zadania, które wzbudza w nas negatywne emocje. Oczywiście inaczej sytuacja wygląda, gdy w trakcie pracy absorbują nas emocje takie jak strach czy złość, dotyczące wydarzeń spoza świata zawodowego. Wtedy pełnią one odwrotną funkcję – utrudniają skupienie się na pracy, nasza uwaga koncentruje się na źródle emocji.

Jak twierdzi Forgas, warunkiem pozytywnego efektu negatywności jest wyłącznie łagodny nastrój negatywny*. Emocje o bardzo silnym natężeniu dezorganizują działanie. Zresztą dotyczy to każdych emocji niezależne od ich znaku*.

Nastrój się, by pamiętać

Okazuje się, że na naszą łączność z pamięcią wpływa też nastrój. W pamięci aktywne są głównie treści pasujące do nastroju, w którym się aktualnie znajdujemy. Tu także skrajności nie działają na naszą korzyść – jeśli odczuwane emocje utrzymują się dłużej i są zbyt intensywne, prowadzą do przewlekłego stresu, którego skutkiem mogą być poważne kłopoty z pamięcią*.

Ciekawe wyniki wykazało badanie, w którym badanym przedstawiono 50 zdań i poinformowano, które 25 z nich jest fałszywe a które prawdziwe. Dwa tygodnie później jedynie osoby, które były pod wpływem negatywnego afektu trafnie oceniły prawdziwość prezentowanych zdań. Osoby odczuwające pozytywne emocje gotowe były uznać każde ze zdań za prawdziwe, bo były im one znajome. Cechował je łatwowierny optymizm*. Negatywny nastrój okazał się więc w tym przypadku sprzymierzeńcem. 

Wpływa on też na analizę argumentów. A. Isen wykazał, że gdy jesteśmy w dobrym nastroju myślimy płytko, nie bierzemy pod uwagę negatywnych konsekwencji naszych decyzji, skłonni jesteśmy do większego ryzyka – na które byśmy się nie zdecydowali w innych okolicznościach. Jak łatwo się domyślić, gdy odczuwamy niepokój, mamy skłonność do unikania ryzyka, akceptowalnego w innych okolicznościach. Działamy bardziej precyzyjnie i realistycznie.

Następnym razem, gdy będziemy więc odczuwać emocje postarajmy się potraktować je jako impuls od naszego ciała, że coś się zmieniło i powinniśmy działać. Łącząc je z racjonalnym myśleniem pozwólmy im działać. Twórzmy, analizujmy i unikajmy ekstremów.

 

* D. Majewska-Bielecka, R. Nowak-Lewandowska, Neuronaukowe implikacje w podejmowaniu decyzji, Zeszyty Naukowe ZPSB FIRMA i RYNEK 2019/1 (55), s. 176
*  D. Majewska-Bielecka, R. Nowak-Lewandowska, Neuronaukowe implikacje w podejmowaniu decyzji, Zeszyty Naukowe ZPSB FIRMA i RYNEK 2019/1 (55), s. 177
*  A. Dąbrowski, Wpływ emocji na poznanie, Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria, Nr 3 (83), 2010, s. 322-335 
* A. Głos, W. Załuski, Emocje negatywne i racjonalność decyzji, Zagadnienia Filozoficzne w Nauce, LX, 2016, s. 14
* D. Majewska-Bielecka, R. Nowak-Lewandowska, Neuronaukowe implikacje w podejmowaniu decyzji, Zeszyty Naukowe ZPSB FIRMA i RYNEK 2019/1 (55), s. 175
* A. Dąbrowski, Wpływ emocji na poznanie, Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria, Nr 3 (83), 2010, s. 322-335
* A. Głos, W. Załuski, Emocje negatywne i racjonalność decyzji, Zagadnienia Filozoficzne w Nauce, LX, 2016, s. 12
* D. Majewska-Bielecka, R. Nowak-Lewandowska, Neuronaukowe implikacje w podejmowaniu decyzji, Zeszyty Naukowe ZPSB FIRMA i RYNEK 2019/1 (55), s. 175
* D. Majewska-Bielecka, R. Nowak-Lewandowska, Neuronaukowe implikacje w podejmowaniu decyzji, Zeszyty Naukowe ZPSB FIRMA i RYNEK 2019/1 (55), s. 178-179
* D. Majewska-Bielecka, R. Nowak-Lewandowska, Neuronaukowe implikacje w podejmowaniu decyzji, Zeszyty Naukowe ZPSB FIRMA i RYNEK 2019/1 (55), s. 175
* D. Majewska-Bielecka, R. Nowak-Lewandowska, Neuronaukowe implikacje w podejmowaniu decyzji, Zeszyty Naukowe ZPSB FIRMA i RYNEK 2019/1 (55), s. 176
* A. Głos, W. Załuski, Emocje negatywne i racjonalność decyzji, Zagadnienia Filozoficzne w Nauce, LX, 2016, s. 14
* P. Michalska Emocje a decyzje, w: Społeczeństwo rozumne o relacji między jednostkami a racjonalnością, red. K. Cikała, K. Drążkiewicz, W.B. Zieliński, Kraków 2014 (Uniwersytet Papierki Jana Pawła II w Krakowie, Wydawnictwo Naukowe, Kraków 2014), s. 120
* W. Cichosz, J. Lisica, Korelatywność emocji z kreatywnością osoby ludzkiej, Studia Gdańskie TOM XLI, s. 134
* Ł. Kaczmarek, A. Krawulska-Ptaszyńska, Funkcje pozytywnych emocji w perspektywie indywidualnej i społecznej, s. 137, za: https://www.researchgate.net/publication/216101931_Funkcje_pozytywnych_emocji_w_perspektywie_indywidualnej_i_spolecznej_Intrapersonal_na_social_functions_of_positive_emotions/download 
* Ł. Kaczmarek, A. Krawulska-Ptaszyńska, Funkcje pozytywnych emocji w perspektywie indywidualnej i społecznej, s. 137, za: https://www.researchgate.net/publication/216101931_Funkcje_pozytywnych_emocji_w_perspektywie_indywidualnej_i_spolecznej_Intrapersonal_na_social_functions_of_positive_emotions/download, s. 140-141
* P. Michalska Emocje a decyzje, w: Społeczeństwo rozumne o relacji między jednostkami a racjonalnością, red. K. Cikała, K. Drążkiewicz, W.B. Zieliński, Kraków 2014 (Uniwersytet Papierki Jana Pawła II w Krakowie, Wydawnictwo Naukowe, Kraków 2014), s. 125
* Ł. Kaczmarek, A. Krawulska-Ptaszyńska, Funkcje pozytywnych emocji w perspektywie indywidualnej i społecznej, s. 137, za: https://www.researchgate.net/publication/216101931_Funkcje_pozytywnych_emocji_w_perspektywie_indywidualnej_i_spolecznej_Intrapersonal_na_social_functions_of_positive_emotions/download, s. 137
* A. Dąbrowski, Wpływ emocji na poznanie, Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria, Nr 3 (83), 2010, s. 322-335
* A. Głos, W. Załuski, Emocje negatywne i racjonalność decyzji, Zagadnienia Filozoficzne w Nauce, LX, 2016, s. 14
* ….<prezentacja>
* A. Dąbrowski, Wpływ emocji na poznanie, Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria, Nr 3 (83), 2010, s. 322-335
* A. Głos, W. Załuski, Emocje negatywne i racjonalność decyzji, Zagadnienia Filozoficzne w Nauce, LX, 2016, s. 14