Naruszenie praw autorskich w kampanii reklamowej. Jak zabezpieczyć się przed kryzysem? (Cz. 1)

Nabywanie i korzystanie z praw autorskich do utworów jest dość wrażliwą kwestią. Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych przewiduje wiele specyficznych regulacji, których niedopatrzenie może słono kosztować – oprócz samych roszczeń finansowych, również nerwy związane z presją czasową i wizerunkową, żeby zażegnać kryzys, gdy do klienta agencji zgłasza się osoba z żądaniem usunięcia materiałów, filmów lub reklamy ze względu na naruszenie praw autorskich. Czasu na reakcję jest mało, a ryzyko sporu wysokie. Klient praktycznie od razu zwraca się do agencji z żądaniem wyjaśnień. Co zrobić, by nie doprowadzić do takiej sytuacji? Jakie konsekwencje mogą grozić agencji? O wszystkim, co potrzebujesz wiedzieć, by zabezpieczyć swoją działalność w obszarze praw autorskich dowiesz się z tego artykułu.

Przychodzi autor do klienta…

A klient do agenta. Tak najprościej może dojść do sytuacji zapalnej związanej z potencjalnym naruszeniem praw autorskich. Finalnie materiały przygotowane przez Twoją agencję oznakowane są marką klienta lub są zamieszczane w sieci w jego kanałach komunikacyjnych (np. strona internetowa lub social media), więc w pierwszej kolejności osoba twierdząca, że doszło do naruszenia jej praw autorskich zgłosi się właśnie do niego. Poza tym, od klienta, w szczególności, gdy jest on znaną firmą, może ona liczyć na większe odszkodowanie oraz żądać publikacji odpowiedniego oświadczenia, co grozi wymiernymi stratami wizerunkowymi dla większych marek.

Czym jest utwór i co chroni jego autora?

Zgodnie z definicją utworu zawartą w art. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, utworem jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci. Utworem jest zatem praktycznie wszystko, co jest efektem oryginalnego wytworu ludzkiego umysłu i zostało w jakiś sposób utrwalone, czyli istnieje możliwość zapoznania się z tym utworem przez innych.

Autorowi przysługują dwa rodzaje uprawnień:

Dziękujemy 90 000 fanom na LinkedInie. Jesteś tam z nami?

Obserwuj

1. Autorskie prawa majątkowe – czyli wyłączne prawo do użytku komercyjnego, czerpania korzyści majątkowych z utworu – które to są zbywalne, a więc autor może je przenieść,
2. Autorskie prawa osobiste – niezbywalne uprawnienia takie jak prawo do oznaczenia autorstwa utworu, prawo do nadzoru jego integralności.

Lepiej zapobiegać niż leczyć

Aby w ogóle nie dopuścić do sytuacji, w której ktoś występuje wobec Ciebie lub Twojego klienta z roszczeniami o naruszenie praw autorskich, konieczne jest odpowiednie zabezpieczenie prawne, jakim jest tytuł do korzystania z utworu. Jeśli sam jesteś twórcą contentu, gratulacje! Nie tylko wykazujesz się kreatywnym umysłem, ale również masz pełną swobodę korzystania i rozporządzania prawami autorskimi. Gdy jednak nabywasz te prawa od innych, w tym również od swoich pracowników lub współpracowników, musisz zadbać o odpowiednie umowy w celu nabycia prawa do wykorzystania utworów w działaniach marketingowych.

#PolecajkiNM cz. 4: narzędzia pracy jutra, człowiek vs. AI, Mapa Trendów 2024, ranking blogów e-commerce 2024

Nabycie praw do utworu

Aby móc korzystać z utworu gdy nie jesteś jego autorem, musisz nabyć do niego prawa. Do tego potrzebujesz zawarcia z autorem odpowiedniej umowy:

1. Umowy przeniesienia autorskich praw majątkowych – gwarantuje ona najszersze uprawnienia dla nabywcy w zakresie wymienionych w niej pól eksploatacji utworu, umożliwia pełny użytek komercyjny. Uwaga! Umowa taka musi być zawarta w formie pisemnej!
2. Umowy licencyjnej (wyłącznej) – licencja wyłączna umożliwia Ci korzystanie z utworu na polach eksploatacji, jednakże prawa majątkowe pozostają przy twórcy. Innymi słowy, nie nabywasz praw do utworu „trwale”, lecz prawo do korzystania z niego w takim zakresie, w jakim wskazuje umowa i przez czas określony w umowie. Umowa licencji wyłącznej wymaga formy pisemnej;
3. Umowy licencyjnej (niewyłącznej) – licencja niewyłączna umożliwia korzystanie z utworu, ale z tym zastrzeżeniem, że może on być również wykorzystywany przez inne osoby na tych samych polach eksploatacji, jeżeli autor udzieli im takiej samej licencji. Nie wymaga formy pisemnej, jest pewnego rodzaju formą „dorozumianą”, tzn., że jeśli nie sporządzono żadnej umowy pisemnej, a twórca przekazał nabywcy utwory, uznaje się, że dokonał tego na podstawie licencji niewyłącznej.

Zapamiętaj: Umowa przeniesienia autorskich praw majątkowych i umowa licencji wyłącznej wymaga formy pisemnej. Oznacza to, że pod umową muszą podpisać się własnoręcznie obie strony – twórca (zbywca) i nabywca. Brak dochowania tej formy skutkuje „zmniejszeniem” uprawnień nabywającego do tych, które odpowiadają licencji niewyłącznej. Formą pisemną nie jest forma mailowa, ani korespondencja elektroniczna podpisanych skanów.

Mamy newsletter, który rozwija marketing w Polsce. A Ty czytasz?

Rozwijaj się

Umowy do podstawa

Zawarcie odpowiednich umów jest podstawową formą zabezpieczenia się przed sytuacją zarzucenia Tobie lub Twojemu klientowi naruszenia praw autorskich. Ważne jest też, abyś sam zawarł odpowiednią umowę z klientem, jeśli jesteś w sytuacji, gdy nie prowadzisz kampanii marketingowej dla klienta, a jedynie przekazujesz mu materiały – albo nawet gdy personel klienta jest częściowo samodzielnie zaangażowany w marketing, np. samodzielnie umieszcza materiały na social mediach, dokonuje pewnych ostatecznych obróbek.

Klient do samodzielnego posługiwania się materiałami również potrzebuje odpowiednich uprawnień – w tym zakresie konieczne jest, abyś przekazał mu uprawnienia w odpowiednim zakresie, tak by ten sam tytuł prawny, który Ty nabyłeś od twórcy, został dalej przekazany klientowi. Pamiętaj też o zasadzie, że nikt nie może przenieść na innego więcej praw, niż sam posiada – a więc jeśli przykładowo uzyskałeś licencję od twórcy na utwór, nie możesz przenieść do niego autorskich praw majątkowych.

Zwracaj uwagę na pola eksploatacji

Bardzo ważnym elementem każdej umowy przeniesienia autorskich praw majątkowych lub licencji są pola eksploatacji. Czym one są? Najprościej mówiąc, są to sposoby wykorzystania utworu. Czemu ten element jest kluczowy? Decydują o tym odpowiednie przepisy ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, a dokładnie art. 41 ust. 2:

„Umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych lub umowa o korzystanie z utworu, zwana dalej „licencją”, obejmuje pola eksploatacji wyraźnie w niej wymienione.”

Pola eksploatacji, vide dozwolone sposoby wykorzystania utworów, powinny być precyzyjnie określone w umowie z twórcą. Jeśli twórcą jest nasz pracownik/współpracownik, klauzula przeniesienia praw autorskich w umowie współpracy/o pracę powinna być jak najszersza i wskazywać jak najwięcej pól eksploatacji, jak również prawo do dokonywania samodzielnych modyfikacji, przeróbek, adaptacji utworów. W przypadku nabywania od zawodowego twórcy, wiele zależeć będzie od ustaleń stron, gdyż często twórcy raczej „sprzedają” licencje do swoich utworów, w szczególności na mechanizmie licencji (głównie niewyłącznych) opierają się stocki.

Wizerunek

Podkreślenia wymaga także osobny obowiązek uzyskania pisemnej zgody na wykorzystanie wizerunku. W szczególności, gdy korzystasz z materiałów, na których znajdują się np. influencerzy, musisz uzyskać od nich na piśmie (a więc podpisaną odręcznie) zgodę na wykorzystanie wizerunku. W tym dokumencie należy dokładnie wskazać, w jakim zakresie wizerunek będzie wykorzystywany, a także można zawrzeć upoważnienie do dalszego udzielania zgody na wykorzystanie wizerunku w uzyskanym zakresie innym osobom i podmiotom.

Wobec ścisłych wymogów prawa autorskiego, każde nabycie uprawnień do korzystania z utworów/materiałów wiedzie przez odpowiednią umowę i nie da się tego uniknąć. Umową w sensie prawnym jest też nabywanie zdjęć czy filmów ze stocku – tak jak wspomniane zostało powyżej, jest to forma nabycia poprzez licencję niewyłączną. Kluczową rolę w zabezpieczeniu prawnym siebie i klienta odgrywa więc skrupulatność i świadomość obowiązków prawnych związanych z nabyciem i odpowiednim udokumentowaniem nabycia praw autorskich lub licencji do utworów, z których zamierzamy następnie korzystać w swojej działalności.

Przezorność i skrupulatność są kluczowe dla prawnego bezpieczeństwa

Łacińskie przysłowie mówi „ius civile vigilantibus scriptum est” – prawo napisane jest dla osób starannych. Jeśli chcesz uniknąć problemów w działalności marketingowej, powyższa pigułka wiedzy o prawach autorskich jest po prostu niezbędna do prawidłowego funkcjonowania Twojej firmy i zabezpieczenia Twoich interesów. W 2022 r. istnieje bardzo wiele narzędzi umożliwiających wykrywanie naruszeń praw autorskich i nawet jeśli do takiej sytuacji dochodzi w sposób niezamierzony, autorowi lub innemu uprawnionemu przysługuje prawo do wniesienia roszczeń wobec naruszyciela. Pamiętaj również o tym, że prowadzenie biznesu wiąże się ze stale istniejącą możliwością zaskoczenia Cię zupełnie nieprzewidzianą sytuacją. Może ich być bardzo wiele i im lepiej jesteś na nie przygotowany, tym większa szansa, że unikniesz kłopotliwych sytuacji. Jak poradzić sobie, gdy już do takiej sytuacji potencjalnie dojdzie? Tego dowiesz się w drugiej części artykułu.

Artykuł pierwotnie pojawił się na blogu Creativa.