Creative Commons (CC) to amerykańska organizacja powstała w 2001 roku, zajmująca się wsparciem rozwoju otwartych licencji autorskich oraz popularyzowaniem ich stosowania. Celem istnienia CC jest osiągnięcie kompromisu pomiędzy całkowitą ochroną praw autorskich przysługujących twórcy, a swobodnym dzieleniem się jego twórczością. Na co pozwala licencja Creative Commons i jakie są jej wersje?
Czym jest Creative Commons i co umożliwia?
Organizacja Creative Commons zaprojektowała zestawienie licencji prawnych, które zastępują model „Wszystkie prawa zastrzeżone” rozwiązaniem „Pewne prawa zastrzeżone”. W efekcie twórca sam decyduje, w jaki sposób udostępni własne utwory i może dzielić się swoją twórczością. W warunkach licencyjnych CC znajdziemy różne ograniczenia i swobody, ale istnieje jedna cecha wspólna: wszystkie licencje Creative Commons są darmowe. Poza tym korzystanie z licencji CC przebiega z pełnym uwzględnieniem i poszanowaniem zasad prawa autorskiego.
Zobacz również
Warto wiedzieć, że licencje CC nie są tożsame z prawem cytatu, które stanowi przykład tzw. dozwolonego użytku (regulowanego w prawie autorskim). Wykorzystywanie fragmentów czyjegoś utworu nie pozwala na wprowadzanie żadnych zmian, za to poszczególne licencje Creative Commons pozwalają uzyskać dodatkowe uprawnienia, np. w zakresie zmieniania lub remiksowania utworu.
Licencje CC umożliwiają wykorzystywanie utworu prawa autorskiego w konkretny, określony sposób. Mogą być stosowane do każdego utworu w rozumieniu prawa autorskiego, czyli zarówno w stosunku do książki, obrazu, filmu, zdjęcia, artykułu itd. Istnieje łącznie sześć licencji CC, które utworzono na bazie czterech podstawowych warunków:
- uznanie autorstwa;
- użycie niekomercyjne;
- na tych samych warunkach;
- bez utworów zależnych.
Wszystkie licencje CC są kombinacją dwóch bądź trzech wymienionych wyżej warunków. W przypadku „uznania autorstwa” zezwala się na kopiowanie, przedstawianie, rozprowadzanie i wykonywanie objętego prawem autorskim utworu i opracowywanie na jego podstawie utworów zależnych – pod warunkiem podania nazwiska twórcy pierwowzoru.
#PrzeglądTygodnia [30.03-05.04]: marki na prima aprilis, prozwierzęce kampanie, moda kolejny raz spotkała się z kinem![#PrzeglądTygodnia [30.03-05.04]: marki na prima aprilis, prozwierzęce kampanie, moda kolejny raz spotkała się z kinem](https://nowymarketing.pl/wp-content/uploads/2024/04/przeglad-tygodnia-26-05-142x0-c-default.jpg)
Za to „użycie niekomercyjne” umożliwia kopiowanie, przedstawianie i wykonywanie objętego prawem autorskim utworu, a także opracowywanie na jego bazie utworów zależnych jedynie celów niekomercyjnych.
Słuchaj podcastu NowyMarketing
Zasada „na tych samych warunkach” dopuszcza rozprowadzanie utworów zależnych wyłącznie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono oryginalny utwór.
Czwarty punkt – „bez utworów zależnych” – oznacza, że dozwolone jest kopiowanie, rozprowadzanie, przedstawianie i wykonywanie utworu wyłącznie w jego oryginalnej postaci. Nie pozwala więc na tworzenie utworów zależnych.
Różne warianty licencji CC
Poniżej przedstawiamy sześć licencji Creative Commons, które stanowią komplikację wymienionych wcześniej warunków. Autor może wybrać dowolną z nich, dzięki czemu samodzielnie decyduje, w jaki sposób udostępni utwór pozostałym użytkownikom.
Uznanie autorstwa 4.0 (symbol: CC BY 4.0)
Zezwala na:
- kopiowanie i rozpowszechnianie utworu w dowolnym medium i formacie;
- remiksowanie, zmienianie a także tworzenie na bazie utworu dla dowolnego celu, w tym celu komercyjnego.
Utwór może być wykorzystany w sposób wymieniony wyżej, jednak należy oznaczyć autora pierwotnego imieniem i nazwiskiem oraz wskazać źródło jego pochodzenia. Trzeba zaznaczyć też, czy w utworze dokonano zmian. Poza tym licencjodawca może nie gwarantować pewnych potrzebnych zgód, np. na wykorzystanie wizerunku.
Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 (symbol: CC BY-SA 4.0)
Zezwala na:
- kopiowanie i rozpowszechnianie utworu w dowolnym medium i formacie;
- remiksowanie, zmienianie a także tworzenie na bazie utworu dla dowolnego celu, w tym także celu komercyjnego.
Licencja CC BY-SA 4.0 stanowi połączenie dwóch podstawowych warunków. Z tego względu, aby z niej korzystać, trzeba ich przestrzegać: użytkownik musi podać autora i jest uprawniony do rozprowadzania utworów zależnych, ale tylko na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.
Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne 4.0 (symbol: CC BY-NC 4.0)
Zezwala na:
- kopiowanie i rozpowszechnianie utworu w dowolnym medium i formacie;
- remiksowanie, zmienianie a także tworzenie na bazie utworu
Utwór oznaczony licencją CC BY-NC 4.0 może być wykorzystany przez każdego w podany sposób pod warunkiem oznaczenia autora. W przypadku tej licencji zabronione jest użycie komercyjne – nie można więc używać utworu do jakichkolwiek celów zarobkowych.
Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 (symbol: CC BY-NC-SA 4.0)
Zezwala na:
- kopiowanie i rozpowszechnianie utworu w dowolnym medium i formacie;
- remiksowanie, zmienianie a także tworzenie na bazie utworu.
Wymaga podania autora, co pozwala na korzystanie z utworu we wskazanym zakresie. Jednocześnie ta licencja także zakazuje komercyjnego używania utworu, za to przy jego przetworzeniu lub zremiksowaniu zobowiązuje do rozpowszechniania na tej samej licencji, co pierwowzór.
Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 (symbol: CC BY-ND 4.0)
Zezwala na:
- kopiowanie i rozpowszechnianie utworu w dowolnym medium i formacie, w dowolnym celu (również komercyjnym).
Umożliwia korzystanie z utworu po podaniu autora, a przy tym zabrania tworzenia i rozpowszechniania utworów zależnych stworzonych po zremiksowaniu, zmianie, przetworzeniu oryginału.
Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 (symbol: CC BY-NC-ND 4.0)
Zezwala na:
- kopiowanie i rozpowszechnianie utworu w dowolnym medium i formacie.
Używanie utworu na licencji CC BY-NC-ND 4.0 jest dozwolone po podaniu autora, ale nie można tworzyć z niego utworów zależnych. Wyłączona jest również możliwość komercyjnego wykorzystywania utworu, czyli związanego z uzyskiwaniem korzyści majątkowych.
Jak oznaczać licencję Creative Commons?
Jak widać, każda z licencji Creative Commons zobowiązuje do uznania autorstwa – w związku z tym korzystając z utworu na licencji CC, należy podać:
- imię i nazwisko twórcy utworu;
- tytuł utworu (przy licencjach wcześniejszych niż 4.0);
- informację licencyjną;
- link do licencji;
- odnośnik do utworu;
- zmiany w utworze (jeśli zostały dokonane)
Co symbolizuje CC0?
Poza sześcioma wskazanymi licencjami CC organizacja Creative Commons utworzyła rozwiązanie, które pozwala na oznaczanie utworów w domenie publicznej. Jego symbolem jest CC0. Autor oznaczający w ten sposób swój utwór, przekazuje go do domeny publicznej. W rezultacie zrzeka się praw autorskich – w tym powiązanych i pokrewnych – które wynikają z przepisów.
Zrzeczenie się tych praw jest skuteczne na terenie całego świata, również w zakresie przewidzianym przepisami. Ma to znaczenie, gdy weźmiemy pod uwagę, że nie wszystkie porządki prawne umożliwiają zrzeczenie się praw autorskich, np. polskie ustawodawstwo zabrania zrzeczenia się osobistych praw autorskich. Dopuszcza jedynie przeniesienie majątkowych praw autorskich (np. praw do wynagrodzenia za używanie utworu) na inny podmiot.
W wyniku oznaczenia utworu symbolem CC0, dozwolone jest:
- zwielokrotnianie
- kopiowanie
- rozpowszechnianie
- wykonywanie
- zmienianie
utworu w każdym celu, również w komercyjnym. Nie jest to jednak licencja, a tylko ułatwienie umożliwiające rozpoznanie statusu prawnego konkretnego utworu.
Wnioski
Dzięki istnieniu licencji Creative Commons autorzy mogą szybko i łatwo oznaczać zakres, w jakim zezwalają na korzystanie ze swoich utworów. Jednocześnie cały proces odbywa się z poszanowaniem przepisów prawa autorskiego.
Wszystko to sprawia, że zachowując warunki licencji CC, możemy używać ogromnej liczby utworów dostępnych w sieci – zgodnie z zasadą „Pewne prawa zastrzeżone”.