Projektowanie dla osób starszych

Zdjęcie royalty free z Fotolia

A może jesteście właśnie w trakcie tworzenia aplikacji, której grupą docelową są osoby po 65. roku życia?

Jeśli przynajmniej na jedno z powyższych pytań odpowiedzieliście twierdząco, poniżej znajdziecie zbiór przydatnych informacji, które przybliżają sposób projektowania dla osób starszych.

Dlaczego unika się projektowania aplikacji i stron internetowych dla starszych osób?

Zacznijmy od statystyk. Według danych Urzędu Statystycznego w Warszawie, w 2020 r. liczba osób starszych, czyli osób powyżej 65. roku życia, będzie wynosiła blisko 19 proc. W 2050 r. prognozowany odsetek wzrośnie do około 30 proc.. Być może prognoza na 2020 r. nie sprawia dużego wrażenia, a lata pięćdziesiąte XXI w. to odległa przyszłość, jednak musimy pamiętać, że obecnie osoby starsze również korzystają z Internetu i rozmaitych aplikacji. Wydaje mi się, że w Polsce ten problem nie istnieje, ponieważ nie mówi się o nim albo nikt nie zwraca na niego uwagi. Oczywiście mogę się mylić. Jednego jestem pewny – o ile nasi dziadkowie nie wychowali się w dobie wszechobecnego Internetu, o tyle dla naszych rodziców, co raz częściej staje się on nieodłączną częścią codzienności. Tymczasem wraz z wiekiem, proste czynności życiowe stają się trudniejsze, a wraz z nimi trudniejsze staje się korzystanie z nowych technologii. Na szczęście każdy, kto projektuje strony i aplikacje, może w prosty sposób temu zaradzić

Na LinkedInie obserwuje nas ponad 100 tys. osób. Jesteś tam z nami?

Obserwuj

User Interface i dostosowywanie tekstu dla osób słabo widzących

Wraz z wiekiem, zmysł wzroku pogarsza się, osobom starszym grozi starczowzroczność, czyli zmniejszenie się elastyczności gałek ocznych. To naturalny proces podczas starzenia się powodujący trudności w czytaniu z bliskiej odległości tekstu pisanego drobną czcionką. Spójrzcie teraz na treść ostatniego SMS’a w Waszych telefonach komórkowych. Jest bardzo mały, prawda? Pomyślcie, jakie trudności w jego odczytaniu możecie mieć lub macie już teraz, jeśli przekroczyliście 65. rok życia.

Movember/Wąsopad: jak marki zachęcają do profilaktyki męskich nowotworów [PRZEGLĄD]

Jak usprawnić wymienione działania w praktyce – wskazówki dla praktyków:

• unikanie tekstu wielkości mniejszej niż 16 pikseli (mając na uwadze urządzenie, odległość i wysokość czytanego tekstu);
• umożliwianie odbiorcy powiększania tekstu z poziomu strony lub aplikacji;
• udostępnianie możliwości odsłuchania tekstu z poziomu urządzenia, na którym jest przeglądany;
• testowanie kontrastu tekstu w stosunku do jego tła. Przydatnym narzędziem służącym do sprawdzenia kontrastu jest na przykład to.
• wielkości i odległości przycisków w interfejsach dotykowych – w interfejsach dotykowych przyciski powinny mieć przekątną o długości nie mniejszej niż 9.6 mm (przykładowo dla iPada, jest to przycisk 44×44 piksele) oraz być oddalone od siebie o nie mniej niż zalecane 7 mm;
• zmniejszanie odstępu między elementami, które mogą być używane w kolejności jedna po drugiej, np. pola formularzy (pozostawiając odstęp nie mniejszy niż 2 mm);
• elementy klikane myszką powinny mieć przekątną o długości nie mniejszej niż 11 mm.

Więcej przydatnych informacji można znaleźć na stronie poświęconej wytycznym dla projektowania stron zgodnych z WCAG 2.0 (Web Content Accessibility Guidelines 2.0). Artykuł opisuje wytyczne tworzenia projektów dla osób dotkniętych dysfunkcją zmysłu wzroku, ale wskazówki te z powodzeniem możemy wykorzystać podczas projektowania zawartości cyfrowej dla każdej grupy wiekowej, niezależnie od jej stanu zdrowia.

Mamy newsletter, który rozwija marketing w Polsce. A Ty czytasz?

Rozwijaj się

Biorąc pod uwagę trudności w czytaniu tekstów pisanych drobną czcionką przez osoby starsze, łatwo możemy dojść do wniosku, że najlepiej byłoby projektować od razu na większych urządzeniach. O ile nie znalazłem badań przeprowadzanych w Polsce traktujących o liczbie starszych osób korzystających z tabletów w porównaniu z ich mniejszymi odpowiednikami – smartfonami, o tyle biorąc pod uwagę dotychczasowe ustalenia, pominięcie projektu na małe ekrany jest potwierdzone silną argumentacją. Zastanówcie się teraz kiedy ostatnio wysyłaliście SMS’a do swoich dziadków. Nigdy? Nawet jeżeli to robicie, na pewno zdarza się, że nie dostajecie odpowiedzi. Starsi ludzie mają tendencję do kompletnego ignorowania SMS’ów. Nie mówię tutaj o braku odbioru wizualnego, ale o zwyczajnym lekceważeniu takich powiadomień, ponieważ najczęściej nie są one dla osób starszych ani istotne, ani ważne. Może to wynikać również z faktu, że są po prostu nieczytelne.

Jak to usprawnić?

• unikać projektowania na ekrany smartfonów, w przypadku, gdy odbiorcami są starsze osoby;
• unikać stosowania powiadomień SMS do przesyłania istotnych informacji.

User Experience i dostosowywanie ilości wykorzystywanych informacji do możliwości pamięciowych starszych osób

Duży wpływ na odbiór elementów cyfrowych ma doświadczenie zdobyte podczas obcowania z nimi. Wielu z nas zapewne zakładało konto na niejednym portalu lub stronie internetowej. Kilka pól do wypełnienia, kilka pytań, na które należy udzielić odpowiedzi. Nic prostszego, prawda? Prawdopodobnie nasz punkt widzenia zmieni się o 180 stopni, gdy przyjrzymy się następującej sytuacji. W australijskiej firmie zajmującej się konsultacją projektów cyfrowych obserwowano 66 letnią kobietę, której przedstawiono zadanie zarejestrowania się na jednym z popularnych serwisów. Pierwsze pytanie w sekcji bezpieczeństwa brzmiało: „Jaki był model Twojego pierwszego samochodu?”. Kobieta zaśmiała się pod nosem mówiąc: „Nie mam pojęcia, co to za głupie pytanie! Nikt tego nie pamięta”.

Wniosek? Dla młodszych osób model pierwszego samochodu albo imię ukochanego zwierzaka może być czymś istotnym, ale niekoniecznie wtedy, gdy masz 66 lat. W tym wieku nie musisz pamiętać co było 40-50 lat temu. Wydaje mi się, że ważniejsze jest to, kiedy Twoja wnuczka ma urodziny, a nie model jakiegoś auta. Co istotne, nie musisz pamiętać wielu innych rzeczy, ale o tym później.

Te same badania podczas testowania użyteczności stron dały ciekawy rezultat, który potwierdził się u wielu badanych osób. Otóż, „problem” polegał na tym, że zawartość strony dynamicznie reagowała na przewijanie (ang. content after scroll). Gdy korzystamy ze strony z dużą ilością tekstu, po prostu scrollujemy ją w dół. Jednak osoba starsza, która wiedziała o dalszej części tekstu, który znajdował się poniżej ekranu, nie potrafiła się tam dostać. Dopiero wspólne przetestowanie strony oraz pokazanie działania scroll baru pozwoliło rozwiązać problem “ukrytej” zawartości. Podczas badań zaobserwowano też, że pole do wyszukiwania nie jest czymś tak domyślnym w użyciu, jak dla osób korzystających z Internetu od młodości. Wyobraźcie sobie teraz przeszukiwanie całej strony pod kątem interesującego was zagadnienia bez użycia pola do wyszukiwania.

Co należy zrobić, aby uniknąć takich przypadków – wskazówki dla praktyków:

• należy unikać założenia, że odbiorca jest osobą młodą i pamięta szczegóły ze swojego życia;
• nie można zakładać, że coś, co jest dla nas oczywiste, będzie też znane dla innych;
• należy dokładnie przeanalizować użyteczność każdego elementu, nawet takiej podstawowej rzeczy jak scroll bar czy wyszukiwarka.

Zakładając, że mimo upływających lat wciąż możemy uczyć się nowych rzeczy, dochodzimy do kolejnych wniosków. Błędne jest bowiem założenie, że w podeszłym wieku nie możemy się uczyć nowych rzeczy. Odpowiadająca za ten proces pamięć proceduralna zostaje na niezmiennym poziomie. Faktem jest jednak, że zarówno pamięć krótkotrwała (poprzednio wspomniana w opisie powiadomień SMS), jak i epizodyczna (odpowiadająca za pamiętanie zdarzeń i relacji między nimi) pogarszają się z wiekiem. To oznacza, że starsi ludzie mogą mieć problem ze zrozumieniem i zapamiętaniem skomplikowanych procesów podczas korzystania ze strony internetowej. Pamięć prospektywna również jest podatna na starzenie. Odpowiada za pamiętanie o tym, co mamy zrobić w niedalekiej przyszłości. Badania australijskiej firmy zajmującej się tym zagadnieniem ukazały, jak starsi ludzie radzą sobie z tym problemem. Rozwiązanie jest proste: osoby starsze używają papieru i robią notatki. Najstarszy rodzaj przypomnień, z tą różnicą, że działa nawet bez prądu.

Pytanie jak sobie z tym poradzić w cyfrowym świecie?

• unikajmy dzielenia zadań na kilka ekranów np. poprzez przedstawienie procesu rejestracji na jednym widoku i maksymalnie skrócenie jego długości;
• jeśli proces musi być złożony, zawsze pokazujmy, gdzie aktualnie znajduje się użytkownik;
• jeśli tylko jest to możliwe, należy pamiętać o zaprojektowaniu i wdrożeniu alertów i powiadomień;
• unikajmy przeładowania informacjami w krótkim odstępie czasu;
• nie powinno się wymagać od użytkownika skupiania się na wielu rzeczach jednocześnie.

Przystępując do przygotowania niniejszego artykułu miałem szeroką wiedzę dotyczącą projektowania zawartości cyfrowych dla osób niedowidzących oraz niewidomych. Po przeanalizowaniu zagadnienia projektowania dla osób starszych śmiało mogę stwierdzić, że znaczna część wytycznych do projektowania dla seniorów podobna jest do tych, które stosowane są w projektowaniu dla osób niedowidzących oraz niewidomych. Co ciekawe, przekonałem się również, że nie wszystko to, co jest oczywiste dla młodych, jest zrozumiałe dla każdej grupy wiekowej. Dochodzę do wniosku, że projektowanie na potrzeby Internetu z myślą o osobach starszych z powodzeniem można przełożyć na każdego odbiorcę, niezależnie od wieku i stanu zdrowia. Każde usprawnienie użyteczności nie spowoduje, że pogorszymy odbiór przeglądanego lub testowanego elementu bądź strony. Możemy jedynie coś ulepszyć. Z doświadczenia wiem, że w projektowaniu chodzi o to, aby projekt końcowy był łatwy i intuicyjny w odbiorze. W połączeniu ze wszystkimi powyższymi założeniami, każda grupa docelowa powinna być usatysfakcjonowana. Nie byłbym sobą, gdybym nie wspomniał również, żeby nie zatracić się wśród wszystkich wymienionych wytycznych. Nie zapominajmy o tym, że projektowanie na potrzeby Internetu (czy też projektowanie w jakimkolwiek innym zakresie) powinno być dalekie od wprowadzania kolejnych porad i usprawnień. Ma po prostu sprawiać przyjemność.

W artykule wykorzystano dane z przeprowadzonych badań w firmie Navy Design na potrzeby projektowania dla osób starszych.

Krzysztof Nikiforuk

Dyrektor artystyczny w grupie komunikacji marketingowej i nowych technologii KERRIS. Posiada 6-letnie doświadczenie w projektowaniu grafiki użytkowej, 2-letnie doświadczenie w zarządzaniu zespołem graficznym oraz ścisłej współpracy z programistami. Współtwórca projektów wygrywających w prestiżowych galeriach webdesign. Kieruje się zamiłowaniem do minimalizmu oraz wyznawaniem zasady pixel perfect.