Mazurek Chopina w reklamie? Jakie prawa chronią muzykę znanych kompozytorów - NowyMarketing

fot. unsplash.com

Aby odpowiedzieć na zadane powyżej pytanie, należy najpierw określić, czym jest utwór i na jakich zasadach jest chroniony. Definicję utworu podaje ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych, zgodnie z którą jest to każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Ustawa określa między innymi, że przedmiotem prawa autorskiego są utwory wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe, plastyczne, fotograficzne, muzyczne i słowno-muzyczne, sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne, audiowizualne, w tym filmowe). Ochrona prawna przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności czy rejestracji utworu.

Zobacz również

Komu i na jakich zasadach przysługują prawa autorskie

Prawa autorskie co do zasady przysługują twórcy. Możemy rozróżnić autorskie prawa osobiste oraz autorskie prawa majątkowe. Autorskie prawa osobiste mają za zadanie chronić więź twórcy z utworem, są one nieograniczone w czasie i nie podlegają zbyciu. Prawa te obejmują m.in. prawo do autorstwa utworu, oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo, do nienaruszalności treści i formy utworu, jego rzetelnego wykorzystania oraz nadzoru nad sposobem korzystania z niego.

Autorskie prawa majątkowe wiążą się natomiast z czerpaniem zysków za dany utwór. Jest to prawo związane z twórcą, jednakże jest to prawo zbywalne. Twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu.

Kiedy prawa autorskie wygasają

W przypadku wykorzystania dzieł znanych kompozytorów duże znaczenie ma fakt wygaśnięcia autorskich praw majątkowych – następuje ono po siedemdziesięciu latach od śmierci twórcy, a przy utworach współautorskich – po śmierci tego współtwórcy, który przeżył pozostałych. Jeżeli twórca jest nieznany, ochrona obowiązuje przez siedemdziesiąt lat od momentu pierwszego rozpowszechnienia utworu.

Movember/Wąsopad: jak marki zachęcają do profilaktyki męskich nowotworów [PRZEGLĄD]

Oznacza to, że prawa autorskie do dzieł takich kompozytorów jak Paganini, Beethoven czy Chopin wygasły ze względu na upływ czasu od ich śmierci. W związku z powyższym nie jest konieczne uzyskanie licencji do korzystania z ich utworów. Należy jednak mieć na uwadze następującą kwestię: fakt, iż autorskie prawa majątkowe do symfonii Mozarta wygasły siedemdziesiąt lat po jego śmierci nie oznacza, że można bez ograniczeń wykorzystywać przygotowane przez innych muzyków aranżacje utworów Mozarta. Jak wskazuje ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych, artystycznym wykonaniem są działania aktora, dyrygenta, instrumentalisty, wokalisty w sposób twórczy przyczyniające się do powstania wykonania. Aby zatem skorzystać z konkretnego utworu, należy ustalić, kto jest autorem danej aranżacji i uzyskać każdorazowo zgodę jej wykonawcy.

Słuchaj podcastu NowyMarketing

Ponadto pragnąc wykorzystać cudzy utwór, który brzmi podobnie do dzieła znanego kompozytora, należy rozważyć, czy nie mamy do czynienia z opracowaniem utworu. Jak wskazuje ustawodawca, przeróbka czy adaptacja utworu są przedmiotem odrębnego prawa autorskiego bez uszczerbku dla utworu prawa pierwotnego. Aby uznać coś za opracowanie, konieczna jest ingerencja o charakterze twórczym w utwór bądź w utwory, która prowadzi do powstania nowego utworu. W związku z tym autorowi przerobionego dzieła Chopina przysługują odrębne prawa autorskie na zasadach opisanych powyżej. Możliwe jest również bezpłatne korzystanie przez współczesnych wykonawców z fragmentów utworów kompozytorów, których prawa majątkowe wygasły, do komponowania nowych utworów w muzyce popularnej czy też w tzw. dżinglach. Taki nowy utwór może również zostać zamieszczony w reklamie.

Chopin pod szczególną ochroną

W Polsce szczególnej ochronie podlega twórczość Fryderyka Chopina – polski ustawodawstwa przyjął ustawę o ochronie jego dziedzictwa. Według tego aktu prawnego utwory Chopina i przedmioty z nimi związane stanowią dobro ogólnonarodowe podlegające szczególnej ochronie. Również nazwisko Fryderyka Chopina oraz jego wizerunek są chronione na zasadach regulujących dobra osobiste. Ochroną dóbr Chopina zajmuje się Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego – może on dochodzić ochrony dóbr osobistych w przypadku wykorzystania ich w sposób, który przynosiłyby ujmę kompozytorowi. Minister może wystąpić z roszczeniem o zaprzestanie naruszeń prawa autorskiego, ponadto z roszczeniem o usunięcie skutków naruszenia czy zapłatę stosownego zadośćuczynienia.

Znani kompozytorzy w reklamach

Twórcy reklam chętnie korzystają z muzyki klasycznej w swoich kampaniach marketingowych. Ten rodzaj muzyki cieszy się dużą popularnością w branży samochodowej. Citroën w swoim spocie reklamowym skorzystał z „Cwału Walkirii” Richarda Wagnera, natomiast w reklamie Hyundaia wykorzystano sonatę Wolfganga Amadeusza Mozarta B-flat Major KV 570.

Wykorzystanie dzieł znanych kompozytorów jest niezależne od branży, np. producent mebli Kler używa zarówno kompozycji Franza Schuberta, jak i korzysta z dzieła Fryderyka Chopina.

W dość zaskakujący sposób wykorzystano dorobek Mozarta, którego utwór można odnaleźć w reklamie papieru toaletowego Foxy.

Chociaż ze względu na popularność, korzystanie z utworów znanych kompozytorów może wydać się kuszące, należy pamiętać o tym, aby nie naruszyć praw autorskich osób, które dokonały artystycznego wykonania utworu lub też jego opracowania.